درآمدی بر شناخت مشخصه های معنایی، زیبایی شناختی و کارکردی آب در معماری ایران

تفکر کمیت‌گرای دوران معاصر، همچنان که نگاهی ماشینی به معماری و ساختمان و شهر دارد، طبیعت و عناصر موجود در آن را نیز به مثابه ماشینی قلمداد می‌کند که حداکثر بهره‌وری اقتصادی از آن مد نظر است. در این میان آب به عنوان یکی از اساسی‌ترین عناصر طبیعی، از روزگاران کهن، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری و شکوفایی فضاهای شهری و معماری داشته است. این در حالی است که امروزه نحوة ارتباط انسان با این عنصر حیات‌بخش دگرگون شده است. به همین منظور چگونگی ارتباط مجدد و احیای فرهنگ به‌کارگیری آب در معماری، نیاز به بازنگری در روش‌های طراحی دارد. در نوشتار حاضر کوشش بر آن است تا ضمن بیان مبانی مفهومی و کارکردی و زیبایی‌شناختی آب و تحلیل این سه نظام در مصادیق معماری ایران، زمینة بهره‌گیری از تجارب گذشتگان با تأکید بر احیای سه بعد معنوی و مادی و روانی آب فراهم آورد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان از توجه ژرف گذشتگان به دسترسی به منابع آب ـ چه از جنبة روابط ساختاری میان آب و شهر و چه در استفاده از آب در کالبد و فضای معماری ـ دارد، به گونه‌ای که همواره جلوه‌های مختلف آن، علاوه بر تهییج و تحریک گرایش انسان به زیبایی، فراتر از آن به عنوان عنصری با ویژگی‌های والای معنوی و روحانی در طرح‌های انسانی حضور و نمود یافته است. روش تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است که بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی و بررسی‌های میدانی صورت گرفته است.